Wat is het effect van de menstruatiecyclus op POTS-klachten? En hebben vrouwen met posturaal orthostatisch tachycardie syndroom (POTS) vaker hormonale of gynaecologische problemen dan gezonde vrouwen? Het kwam allemaal aan bod tijdens een lezing van dr. Raj, vermaard internationaal POTS expert, over hormonen en menstruatie bij vrouwen met POTS.
Het tweede deel van zijn uiteenzetting ging over zout, water en bloedvolume. Het verslag vind je hier.
Op Dysautonomia International’s jaarlijkse conferentie in juni 2018 kwamen een aantal interessante presentaties voorbij die we graag wat uitgebreider bespreken. Zoals dit eerste deel van Raj’s dubbellezing. Deel twee van deze lezing, over zout en vocht, bespreken we aanstaande donderdag. De lezing is hier te bekijken en de studie waar hij zich op baseert is hier te lezen.
Waarom gynaecologische problemen?
POTS treft in de overgrote meerderheid van de gevallen vrouwen. Bovendien duiken de eerste symptomen opvallend op vaak bij meisjes van 13 à 14 jaar, kort na de eerste menstruatie. Die duidelijke piek in het ontstaan van POTS bij meisjes in de vroege vruchtbare leeftijd suggereert dat er wel eens een verband zou kunnen bestaan tussen POTS en gynaecologische of hormonale factoren.
Prof. Raj en zijn team vonden het dan ook opvallend dat nog niemand eerder had onderzocht of vrouwen met POTS meer gynaecologische problemen ondervinden dan hun gezonde leeftijdsgenoten. Daarom zetten ze een online bevraging op. Deze peilde naar klachten en symptomen gerelateerd aan de menstruele cyclus, de voortplanting en zwangerschap. De vragen werden ingevuld door 65 vrouwen met POTS en 92 gezonde vrouwen.
Schommelingen doorheen de menstruele cyclus
De meeste vrouwen met POTS ervaren een verslechtering van symptomen (specifiek zwakte en lichthoofdigheid) vlak voor, en vooral tijdens de menstruatie. Ze ervaren de minste symptomen in het midden van hun cyclus. Opvallend is echter dat ook gezonde vrouwen meer zwakte en lichthoofdigheid rapporteerden voor en tijdens de menstruatie. Het globale niveau van de klachten is bij hen alleen lager.
De schommelingen van symptomen tijdens de menstruele cyclus kunnen mogelijk worden verklaard door schommelingen in plasma-renine-activiteit. Plasma-renine zorgt namelijk voor de aanmaak van aldosteron, het hormoon dat ervoor zorgt dat de nieren meer vocht vasthouden. Vlak vóór en tijdens de menstruatie daalt de plasma-renine-activiteit, waardoor ook de hoeveelheid aldosteron daalt, en er dus minder vocht in het lichaam achterblijft. Dat zorgt voor een lager bloedvolume. In het midden van de menstruele cyclus piekt de hoeveelheid plasma-renine, en dus de hoeveelheid aldosteron, dan weer. Dat zorgt voor een hoger volume aan bloedplasma in de aderen.
We weten dat veel mensen met POTS een te laag bloedvolume hebben en dat het verhogen van het bloedvolume de symptomen kan verbeteren. Schommelingen in symptomen tijdens de menstruele cyclus kunnen dus waarschijnlijk worden verklaard door de schommelingen in aldosteronproductie.
Problemen met baarmoeder en aanverwanten
Een aantal aandoeningen aan de voortplantingsorganen kwamen vaker voor bij vrouwen met POTS dan bij de gezonde deelnemers. Zo rapporteerden vrouwen met POTS iets vaker afwijkende bloedingen (teveel of te weinig), endometriose (vóórkomen van baarmoederslijmvlies buiten de baarmoeder), baarmoederfibromen (goedaardige tumoren in de baarmoederwand) en galactorroe (ongewenste melkafscheiding in de borst). Een opvallende vaststelling was dat er spectaculair meer ovariële cysten voorkwamen bij POTS patiënten dan bij gezonde vrouwen.
De vragenlijst bood geen antwoord op de vraag waaróm deze problemen vaker voorkomen bij POTS. Veel van deze aandoeningen zijn oestrogeen-gedreven, maar het is nog onduidelijk of dat een verklarende factor is.
Menstruatie
Vrouwen met POTS ervaren intensievere symptomen van premenstrueel syndroom (PMS) dan gezonde vrouwen. Het gaat dan om stress, irritatie en depressieve gevoelens in de dagen vlak voor de menstruatie. Bij gezonde vrouwen is het verschil tussen de normale toestand en de gevoelens tijdens de dagen vlak voor de menstruatie echter groter dan bij vrouwen met POTS. Wellicht komt dat vooral doordat mensen met POTS zich ook tijdens de andere dagen al slechter voelen. Maar dat kan niet met zekerheid uit de vragenlijst worden opgemaakt.
Er was ook goed nieuws. POTS lijkt geen effect te hebben op de leeftijd van de eerste menstruatie, de duur, frequentie, de regelmaat en het verloop van de menstruatie zelf.
Vruchtbaarheid en zwangerschap
Enkele bevindingen uit de vragenlijst zijn mogelijk toe te schrijven aan het verschil in leeftijd tussen de gezonde deelnemers en de POTS patiënten. De gezonde deelnemers waren namelijk gemiddeld genomen iets jonger dan de deelnemers met POTS. De POTS-patiënten gebruikten dan ook iets minder vaak contraceptieve medicatie (de pil) en hadden iets vaker een hysterectomie (verwijdering van de baarmoeder) achter de rug dan de gezonde deelnemers.
Vrouwen met POTS meldden in totaal wel meer complicaties bij de zwangerschap dan de gezonde vrouwen. Hoewel individuele types complicaties in de vragenlijst apart bevraagd werden, kon geen enkele complicatie op zichzelf het verschil verklaren.
Conclusie
Samengevat vonden de onderzoekers dus ongeveer hetzelfde patroon van zwakte en duizeligheid doorheen de menstruatie bij vrouwen met POTS als bij gezonde vrouwen. Maar de symptomen bij vrouwen met POTS waren wel veel sterker dan bij gezonde vrouwen.
Ze vonden ook dat vrouwen met POTS een kleiner verschil in klachten ervaarden tussen de periode vlak voor de menstruatie versus tijdens de rest van de menstruele cyclus. De vrouwen met POTS hadden echter over de hele meer klachten dan de gezonde deelnemers.
En ten slotte vonden ze dat een aantal reproductieve abnormaliteiten zoals endometriose, ovariële cysten en hysterectomie vaker voorkwamen bij vrouwen met POTS dan bij gezonde vrouwen.
Dit is POTS 