De schreeuwende stress van het staan

Als ik iets lastig vind aan POTS, is het de invloed die het heeft op mijn stress-systeem. Van een zachtaardig persoon verander ik in een snauwend monster als ik sta. Nogal wiedes, want zoals je honger en dorst niet kunt negeren, kan een POTSie niet staan zonder een lijf dat het uitschreeuwt van de stress.

Stress

Bij het woord ‘stress’ denken we al snel aan psychologische stress. Aan piekeren, geïrriteerd zijn, op je tandvlees lopen. Als iemand ‘in de stress schiet’ denken we dat ze een deadline moet halen of dat hij op ziet tegen het regelen van de vakantie.

We denken niet zo snel aan de stress die een allergie of verwonding veroorzaakt. Toch maakt het voor je lichaam niet veel uit. Je lichaam reageert ongeveer hetzelfde op een naderende deadline en een beer op de weg als op het stoten van je kleine teen: met de afgift van noradrenaline.

‘Orthostatische stress’

Overeind zijn levert een zelfde soort stress op voor je lichaam, of je nou gezond bent of POTS of OH hebt. Als je staat, maakt je lichaam namelijk noradrenaline aan en schakelt het zogenaamde ‘sympathische zenuwstelsel‘ in om te voorkomen dat je bloed teveel naar je benen zakt door de zwaartekracht. Die noradrenaline zegt namelijk tegen de bloedvaten in benen en buik dat ze zich samen moeten trekken, zodat het bloed omhoog wordt gestuwd naar de rest van je lichaam.

Schreeuwende noradrenaline

Normaal gesproken werkt dat mechanisme zo goed, dat er maar een klein snufje noradrenaline nodig is. Maar bij mensen met POTS luisteren de bloedvaten niet goed naar het noradrenaline-signaal. Onze hersenen reageren daarop door nog maar eens extra noradrenaline af te geven. En nog meer, en nog meer, net zoals je steeds harder gaat praten tegen iemand die zegt dat ie je niet verstaat, totdat je uiteindelijk staat te schreeuwen. En het werkt ook nog. Want ook al trekken de bloedvaten zich nog steeds niet goed samen, je hartslag versnelt wél door al die adrenaline en zo pompt het toch nog net genoeg bloed naar je hoofd om niet om te vallen. Maar ondertussen gaan dus wel alle alarmbellen in je lichaam af en voel je je alsof de wereld op instorten staat.

Tirade in de supermarkt

Want zo’n heftige stressrespons doet meer dan alleen maar je bloedvaten samen laten trekken en je hartslag versnellen. Het voelt voor mij alsof de noradrenaline niet alleen tegen mijn bloedvaten staat te schreeuwen, maar alsof de hele wereld tegen mij schreeuwt dat er iets ergs aan de hand is en dat ik nú in actie moet komen. Als ik teveel overeind ben, verander ik dan ook in een monster. Ik moet me inhouden om niet iedereen die me in de weg loopt opzij te willen duwen. Terwijl ik normaal best verlegen ben, hoorde ik mezelf in de supermarkt een hele tirade afsteken tegen een nietsvermoedende vrouw die alleen maar even erlangs wilde terwijl ik op mijn opvouwbare krukje POTSig zat te wezen. En toen ik aan een zwembad-balie staand een formulier in moest vullen, werd ik zowat driftig. Dit past eigenlijk helemaal niet bij mij. Ik schaam me achteraf te pletter. Maar op het moment zelf word ik verteerd door een allesoverheersende woede die ik heus wel in kan houden, maar met moeite.

Angst

Soms triggert de stress een woede-reactie, maar soms ook voelt het als angst. Dat was eigenlijk vooral zo toen ik nog niet van mijn POTS af wist. Ik hyperventileerde tijdens lange wandelingen, op de fiets of bij het was ophangen. Ik voelde mijn hart onheilspellend bonzen en de adrenaline door mijn lijf gieren, maar snapte niet waarom en ging erover piekeren. Omdat mijn hoofd niet meer goed werkte, schoten allerlei zelfverwijten en nare gedachten ongefilterd door mijn hoofd. Geen mindfullnessoefening kon er tegenop, wat mijn gevoel van falen alleen maar versterkte.

Gewoon even liggen

Dikwijls ging ik tijdens zo’n angstaanval uiteindelijk in bed liggen. En dat hielp. Vrijwel meteen eigenlijk. Ik voelde het bloed naar mijn hoofd stromen, mijn lichaam kwam tot rust, ik kon weer helder denken. Maar ik vond dat eigenlijk niet kunnen. Ik vond het zwak van mezelf dat ik mijn angst niet onder controle had, lui dat ik midden op de dag onder de lakens kroop. Gelukkig weet ik nu beter: liggen is het verstandigste wat ik op zo’n moment kan doen. En nogal wiedes dat ik staand of zittend mijn lichaam niet kan ontspannen: zoals je honger en dorst niet kunt negeren, kan een POTSie niet staan zonder stress.

Middagdutje

Ik probeer er nu verstandig mee om te gaan en op tijd rust te nemen. Zodra mijn hart echt begint te bonzen en mijn blikveld grijzig wordt, stop ik waar ik mee bezig ben en ga ik terug naar de bank. Na een half uurtje tot een uur kan ik weer even wat doen, en zo wissel ik het af. Ben ik écht te lang overeind geweest, dan trekt de stressrespons niet zo makkelijk meer weg. Dan blijf ik maar jagen, dan zuig ik mezelf met adrenaline en al in social media vast en kan ik mezelf nauwelijks meer lostrekken. Om echt te ontspannen en meer energie over te houden helpt een middagdutje op zo’n moment beter. Slapen lukt meestal niet, maar ontspannen wel. Ik luister liggend in bed naar een ontspanningsoefening of naar een podcast, met de ogen toe zodat ook die kunnen herstellen.

Permanent burnout

Het vergt gek genoeg wel wat discipline om dit alles ook echt te doen. Vond ik mezelf vroeger lui als ik in bed ging liggen, nu merk ik juist dat dat nog best een stap is. Want juist als ik gestresst ben, weet ik niet van ophouden en draaf ik maar door. Maar het hoeft ook niet perfect natuurlijk. Want laten we wel wezen: we leven niet alleen met een lijf dat de meest basala dingen zoals zitten en staan niet goed kan, maar ook nog met een soort permanente burnout. Eigenlijk vind ik dat we elke dag taart en applaus verdienen.

Heb jij ook last van extreme orthostatische stress? Hoe ga jij ermee om? Deel je tips en tricks hieronder bij de reacties, op Facebook of op Twitter!